Dank voor de uitnodiging om als vertegenwoordiger van de ChristenUnie aanwezig te zijn bij de herdenking van de 101^e herdenking van de Armeense Genocide. Het is goed hier te zijn. Omdat mijn partijgenoot en woordvoerder in de Tweede Kamer, Joel Voordewind gelijktijdig in Assen aanwezig moest zijn, vertegenwoordig ik mijn partij. De ChristenUnie geeft er graag blijk van oprecht betrokken te zijn bij uw gemeenschap. In het kader van uw 100-jarige herdenking heb ik mij vorig jaar mij diepgaander in uw historie verdiept. Je beseft dan ineens hoe diep die zwarte periode in uw geschiedenis uw gemeenschap beroert. De beelden van de massavernietiging kwamen binnen. De persoonlijke verhalen van hen die de genocide van nabij meemaakten zijn hartverscheurend. Zo’n periode mag niet worden weggemoffeld of verzwegen.

Erkenning en verzoening
Waar de ChristenUnie dat kan zal het actief meewerken aan bijdragen die leiden tot erkenning en verzoening. De tentoonstellingen van vorige jaar maakten op een indrukwekkende wijze duidelijk hoe ruim honderd jaar geleden honderdduizenden mensen, burgers van het Ottomaanse Rijk, het leven hebben gelaten. Armeniërs, maar ook Arameeërs, Pontische Grieken en Assyriërs zijn bewust de dood ingejaagd. Het is ruim honderd jaar geleden, maar de tragiek is dat de mensheid nog steeds tot hetzelfde in staat is.
Nog steeds gebeurt er in onze wereld veel dat afschuw oproept en afschrikwekkend is. Juist ook in de gebieden waar uw voorouders de genocide meemaakten. Opnieuw is die regio toneel van genocidale en mensonterende processen. Uw herdenking herinnert ons aan uw verleden, maar zij bepaalt ons ook bij het heden. Historie is niet alleen verleden, maar ook actualiteit in landen waar uw gemeenschap uit afkomstig is. Meer dan in 1915 biedt het internationale volkenrecht nu de mogelijkheid om verantwoordelijken rekenschap te laten afleggen.

Motie Rouvoet
Op 21 december 2004 werd kamerbreed de motie Rouvoet c.s. aangenomen. Via deze motie werd voor het eerst de Armeense genocide door Nederland erkend. Die motie leverde in Turkije, als opvolger van het Ottomaanse rijk geen positieve reacties op. Het nemen van verantwoordelijkheid voor de genocide wordt bij voorkeur uit de weg gegaan, het rechtstreeks spreken over genocide wordt omstandig vermeden. Mondjesmaat is er soms een positief signaal, zoals toen de Turkse premier de nabestaanden condoleerde. Maar ook in het huidige Turkije heerst geen klimaat dat doet verwachten dat verzoening aanstaande is. Integendeel, verre van dat!
En ondanks de kamerbreed gesteunde motie van 2004 zie je dat ook de Nederlandse regering omzichtig is met haar bewoordingen en terughoudend in haar publieke stellingname. Er is nog veel werk te verzetten, zowel in Nederland als de internationale betrekking met Turkije.
De 101^e herdenking van de genocide benadrukt opnieuw de noodzaak verder te gaan op de weg van erkenning om zo een basis te leggen voor een proces van verzoening. De ChristenUnie onderstreept de noodzaak daartoe. Door naast u te staan! Door met u niet te vergeten! Mijn partij heeft zich in het verleden altijd sterk gemaakt voor deze herdenking en erkenning en zal dat blijven doen. Het is voor ons een harde voorwaarde in de gesprekken met Turkije over de relatie met de Europese Unie. Zo doen we het niet. Genocide is een kwaad dat blijvend aan de kaak moet worden gesteld.

Vrede en vrijheid
Uw herdenking staat niet op zichzelf. U ziet de beelden uit Syrië. U kent de mensonterende toestanden die zich daar afspelen, een herhaling van uw verleden. Gelijktijdig woont u in een land waar u vrij bent en naar ik hoop gastvrijheid beleeft. Wij staan zelf binnenkort stil bij 71 jaar vrede en bevrijding na bezetting en overheersing in de Tweede wereldoorlog. De dodenherdenking doet ons beseffen, dat vrijheid en vrede een groot goed zijn. Maar ook nimmer vanzelfsprekend worden! Vrijheid en vrede vragen om stil te staan en te herdenken. Dat is wat ik ook tegen u zeg. De ChristenUnie wil naast u staan om mee te herdenken, recht en gerechtigheid te bewerkstelligen, mee de weg te lopen als het gaat om een proces van verzoening. Om helder te maken, dat een genocide, onschuldig moorden door de mensheid nooit normaal mag worden gevonden. Daarvoor bidden wij, daar willen we naar vermogen ons voor inzetten en blijven inzetten.

Vergeven
Wat tussen naties en volken soms niet lukt, kunnen mensen soms wel: verzoenen en vergeven. Het boek van Robert Twist over ‘De eerste holocaust’ sluit af met een mooi getuigenis van een van uw voorouders. Hij was vervuld geweest van woede om dat zijn familie was uitgemoord, zijn moeder voor zijn ogen was doodgeknuppeld. Tot zijn 23^e , toen besefte hij dat het zo niet hoorde te zijn. Hij begon tot God te bidden om met zichzelf in het reine te komen. Nu ben ik klaar om mijn God te ontmoeten, zegt hij op 93 jarige leeftijd. En ten tijde van de grote aardbeving in Turkije, toen er zoveel Turken omkwamen zegt hij ik heb tot God gebeden voor die arme Turkse mensen. Moge die grondhouding de basis van uw herdenking zijn. Daarin staan we graag naast u.