Enerzijds gaat het dan over het wel of niet recht hebben op een schadevergoeding en aan de andere kant over de hoogte daarvan. Door een risicofonds te vormen, kan de discussie minder intens worden. Bedrijven die een risico vormen voor omwonenden zullen moeten bijdragen in een onafhankelijk risicofonds. Daarmee wil de ChristenUnie voorkomen dat bij schade achteraf eerst claims rechtsgeldig verklaard moeten worden en toedeling van geld een discussie gaat worden. Omwonenden kunnen vaak nog in redelijke mate leven met de gevolgschade, maar als daar teveel discussie over moet worden gemaakt levert dat veel irritatie en protest op. Dat komt voornamelijk door het belang dat de waarschijnlijke vervuiler in de mogelijke schade heeft. Immers deze wil geen imagoverlies, laat staan een financieel verlies.

Bij een onafhankelijk risicofonds is de schuldvraag minder van belang en is een voorschot gevormd voor kosten. Enige causaliteit zal er altijd aanwezig moeten zijn, maar dat hoeft niet in de finesses uitgezocht moeten worden, waar eerder de veroorzaker bepaalde en betaalde. Een dergelijk fonds lijkt van toepassing te kunnen worden voor gas- en oliewinning. Maar ook bij de delving van ander stoffen, zoals zout, kan een fonds gevormd worden om mogelijke risico’s op langere termijn, als ze zich voordoen te kunnen compenseren. Bedrijven mogen daarbij niet alleen hun eigen baten helemaal voor zichzelf houden. Zij kunnen toekomstige lasten niet aan de samenleving  over laten. Dat zal ook moeten gelden voor bedrijven waar het milieurisico hoog is, zoals in de chemische industrie. In het geval van Olasfa had een fonds tot minder discussie hoeven leiden. Nu is het bedrijf al jaren geleden failliet gegaan en valt er al helemaal niet meer te halen. Gedane zaken nemen dan wel geen keer, maar voorkomen dat het verlies aan de kant van de burgers of de overheid ligt valt er wel uit te leren.

Nu de omgevingsvisie voor Overijssel aan de orde  en daarin ook de discussie over de ondergrond is meegenomen, maakt dit risicofonds onderdeel uit van de voorafgaande brainstorm over de ondergrond. Daarin is ook opgenomen dat de lokale samenleving niet alleen in de lasten moet delen, maar ook in de lusten. Daarbij kan gedacht worden aan een situatie als bij Schoonebeek, waar bij de lusten van de oliewinning wel in die regio vallen o.a. door werkgelegenheid. De lasten vallen echter kilometers verderop in Twente en bij de pijpleiding daar naar toe. Dat vereist een beter evenwicht. De lusten kunnen echter ook geeffectueerd worden als een risicofonds na langere tijd niet ingezet is. Het fonds kan dan ten nutte gemaakt worden voor dat deel van de samenleving waarvoor de risico’s speelden.

Sybren Stelpstra
sybrenstelpstra@overijssel.christenunie.nl